«Все было хорошо, а потом он сказал, что больше не хочет с нами жить». Как это – усыновить ребенка?

– З чаго б вы самі пачалі расказваць гісторыю ўсынаўлення?

– Напэўна, з першых праблем.

– Калі з’явілася думка, што вам гэта патрэбна?

– Памятаю, гэта было яшчэ да вяселля, Ганна сказала: “Я б хацела разам з нараджэннем свайго дзіцёнка яшчэ аднаго ўсынавіць”. Я адказаў, што таксама меў такое жаданне.

Мне здаецца, усе людзі прымяраюць на сябе гэты варыянт, калі плануюць сваю будучую сям’ю. І мне ён у якасці фантазіі падаўся неблагім. Мы абмеркавалі гэту тэму і быццам бы дамовіліся, што, калі нашаму дзіцёнку будзе год, мы ўсынавім яшчэ аднаго.

Мы жылі спакойна, гэта думка не ціснула на нас, а калі падышоў тэрмін, мы зноў вярнуліся да размовы.

– За гэты час у вас з'явіліся сумневы?

– Не, са з'яўленнем дзіцяці і павелічэннем колькасці клопатаў я нават забыўся на гэта. Ёсць жа ў людзей пэўныя ўстаноўкі – накшталт прачнуцца а восьмай раніцы. Вось так і мы запланавалі гэты год і проста чакалі пэўнага часу.

Калі год ужо падыходзіў да канца, сігнал пачаў спрацоўваць. Толькі ў гэты момант пайшло хваляванне, таму што мы падыходзілі да складанай справы. Але наколькі яна складаная, мы тады яшчэ не ведалі.

– Калі вы ўжо прынялі дакладнае рашэнне, якія былі вашы далейшыя дзеянні?

– Мы пайшлі ў нейкую ўстанову, назвы яе я ўжо зараз не памятаю. У цэнтры жанчына-спецыяліст спачатку распытвала нас пра намеры, а потым дала ўсю неабходную інфармацыю. Мы дамаўляліся, што гэта будзе пагодак нашаму дзіцяці.

Нам прапанавалі некалькі “кандыдатур”, сказалі, дзе яны знаходзяцца, і мы туды паехалі. Там была Івона, яна ляжала ў шпіталі, як і ўсе пакінутыя дзеці да двух гадоў. Зразумела, яна больш цягнулася да Ганны – ад мужчын яе нешта адштурхоўвала. Да мяне яна вельмі доўга не ішла. А з Ганнай у яе кантакт адразу наладзіўся.

Знаёмцеся – гэта Івона.

Мы ездзілі-ездзілі, і, калі надышоў час яе забіраць, сабралі ўсе неабходныя дакументы, вар'яцкі спіс папер, прайшлі псіхолага – нам патэлефанавалі і сказалі: “Ведаеце, у Івонкі ёсць яшчэ брат. Яму пяць гадоў, і непажадана іх разлучаць”.

Мы ўзялі час падумаць: тут з'явіліся першыя сур'ёзныя сумневы – да гэтага яны таксама былі, але не надта глыбокія. Ці справімся мы? У нас такога досведу няма, знаёмых з такімі ж гісторыямі таксама. Мая маці працавала ў школе-інтэрнаце, і я не памятаю ніводнай гісторыі, каб адтуль узялі дзіцёнка ў сям’ю.

Мы хацелі пагодку нашай дачцэ, таму што лічылі, што ўжо мусім мець вопыт выхоўвання дзіцяці такога ўзросту. А тут пераскокваем адразу на некалькі гадоў, не ведаем, як яго гадаваць.

Мы паразмаўлялі і пагадзіліся.

– Якая з сустрэч вас больш уразіла?

– Што тычыцца маленькай дзяўчынкі, так нязвыкла было бачыць дзіцёнка ў такіх умовах і ўсведамляць, што ён – твой. Там у пакоі яшчэ 4-5 дзяцей, і ты ведаеш, што яны не маюць бацькоў. Але з Івонай, можна сказаць, мы загадзя былі гатовыя да гэтага, а вось Піліп – гэта чалавек, які з'явіўся раптам. Можна сказаць, што мы прыглядаліся адзін да аднаго.

Сумневы былі, але рашэнне ўжо было прынята. І мы хутка пачалі збіраць інфармацыю, як трэба сябе паводзіць.

– Як з'яўляецца адчуванне, што гэта твой дзіцёнак?

– Зразумела, яно прыходзіць не адразу. Спачатку ты думаеш: гэта дзіцёнак, які будзе маім, у маёй сям’і. Само адчуванне, можа, і не так даўно з’явілася. Наогул, я сябе татам адчуваю, калі чымсьці магу дапамагчы, штосьці раблю для сям’і ці калі мы ўсе разам.

У нас была праблема з Піліпам, калі ён раптам заявіў, што не хоча жыць з намі, а хоча вярнуцца да роднай бабулі. У той момант – і гэта наша памылка – мы павезлі яго да бабулі, яна патлумачыла яму, што не можа яго ўзяць.

Потым мы звярнуліся да псіхолага, які быў да нашай сям’і прыстаўлены, і ён нам сказаў: навошта вы гэта рабілі? Гэта ж ваш дзіцёнак! А ў нас яшчэ не было такога ўсведамлення: чаму я павінен везці свайго дзіцёнка хоць куды-небудзь? З таго моманту мы не тое што пачалі прывучаць сябе – хутчэй, цалкам усвядомілі, што так, гэта наш дзіцёнак, мы за яго адказваем. А ў той раз змаладушнічалі – пачалі думаць, што там яму будзе лепей, і адразу спасавалі.

Толькі з-за інтэрв’ю я ўзгадваю гэту гісторыю. Калі я яе забываю, не памятаю, што гэтыя дзеці прыйшлі пазней, я шчаслівы чалавек.

А гэта – Адэля і Алівія.

– А складаныя сітуацыі не нагадваюць?

– Раней такое было, але я імкнуўся пазбягаць такіх думак. Гэта нармальна, таму што аднолькава ўсіх любіць ты ўсё роўна не зможаш, гэта будзе хлусня.

Розніца ў тым, што са сваімі дзецьмі я не кантраляваў сябе, рабіў так, як захацелася, мог і шлёпнуць, і пацалаваць. А з імі быў нейкі ўнутраны бар’ер, пастаяннае адчуванне: я не павінен іх абдзяляць. А потым гэта пачало сцірацца, так што і пахваліць, і пакараць цяпер магу аднолькава.

– Ці былі з дзецьмі размовы наконт усынаўлення?

– З Піліпам – так, таму што ён больш дарослы, а з Івонкай – не. Зразумела, што яны адзiн адному расказвалi, i бабуля ім расказвала, яны ведаюць свае ранейшыя iмёны. Але з нашага боку нейкай “вялiкай” размовы не было, на пытаннi адказваем па меры iх паступлення. Але далей таго, чаму нарадзiла адна мацi, а выхоўвае iншая, i не пайшло. Думаю, пытаннi накшталт “А хто я? Адкуль я?” яшчэ наперадзе.

Загатоўкі адказаў у нас няма. Мы неяк раiлicя на гэту тэму, але да адназначнай высновы не прыйшлi. Я для сябе гэта бачу так: казаць праўду. Не прынiжаць тых бацькоў, проста растлумачыць, што часам так адбываецца ў жыццi.

– Вам было важна, каб вас называлі татам?

– З Івонай такое пытанне нават не паўстала. А Піліп сам паступова да гэтага прыйшоў. Мы нават бабулі казалі – не трэба фарсіраваць, бо яна спрабавала яго гэтаму спецыяльна вучыць.

Ён спачатку казаў “мама” на тую жанчыну, потым “тая мама”, потым называў яе толькі па імені.

Для мяне лепшым вынікам нашай сустрэчы ў сям’і было наша парадненне. Зразумела, мы маглі б проста жыць разам, стаць сябрамі, я такі ўмоўна тата, ён такі ўмоўна сын, але гэта не зусім тое, чаго мне хацелася. Мая задача – каб яму было камфортна, каб ён адчуваў сябе дома, а называць татай – гэта ўжо вынік.

Не скажу, што гэта адбылося хутка. Ён стаў мяне так называць, таму што сапраўды адчуў гэта. У нас такія сціплая адносіны, не сухія, але мужчынскія, паступова з’яўляюцца агульныя справы. Я не хацеў да яго падлізвацца дзеля гэтага слова. Былі моманты, калі ў мяне былі вельмі складаныя да яго адносіны, нейкая крыўда. Але потым прыходзіць разуменне, што гэта яшчэ дзіцёнак. Я адчуваю, што ён мне не абыякавы і я дзеля яго шмат на што гатовы.

– Цi ёсць у вас нейкiя асаблiвыя страхi, звязаныя з Івонай і Піліпам?

– Толькі тыя страхі, якія тычацца ўсiх дзяцей. 

Хачу, каб яны хацелі вучыцца, чытаць, неяк сябе ўдасканальваць. Івонка больш закрытая, чым іншыя дзяўчынкі, сціплая, але ўпартая. Яна не так хутка засвойвае ўсё, як Адэля, але гэта і ў звычайных сем’ях бывае. Адзін ляціць наперад, другі ўсё робіць паціху, паступова.

Піліп таксама сарамлівы хлопец. Да таго як ён прыйшоў у нашу сям’ю, больш за ўсё камунікаваў са сваёй бабуляй, потым меў блізкія зносіны і з нашай бабуляй і прабабуляй, часам быў з імі больш адкрытым, чым з намі.

Хацелась б, каб яны абодва былі больш раскрытымі, свабоднымі. Але тое, якімі яны былі напачатку і цяпер, – гэта неба і зямля. У іх псіхалагічная траўма з дзяцінства, яны перажылі сітуацыю, усведамляючы ці не ўсведамляючы, якая пакінула адбітак на ўсё іх жыццё. Я не магу сказаць, што яны забітыя, сядзяць у куце ці пад сталом рыдаюць. Не, проста хацелася б для іх больш унутранай свабоды.

– Як вы лічыце, каму ў гэтай сітуацыі дастаецца больш складаная роля: мужчыну ці жанчыне?

– Зразумела, я пра сябе так не скажу: мне складаней. З-за таго, што жанчыны больш адкрытыя і эмацыйна больш напоўненыя, накіраваныя на аддачу любові, складаней ім.

З дзіцёнкам трэба знайсці сувязь, з мамай больш дзеляцца хваляваннямі. Я так праяўляць эмоцыі, як мая жонка, не ўмею, а часам, можа, і прытарможваю гэта ў сабе.

Наша праца – гэта не толькі забеспячэнне. Але я мушу зрабіць так, каб гэты дом быў у дастатку. Умоўна кажучы, мая задача ў тым, каб у гэтым доме былі вокны, дзверы і цяпло, а роля і дар жанчыны – ва ўменні зрабіць яго цёплым. Пры гэтым адказнасць на абодвух павінна быць аднолькавая.

ПІЛІП
сын, 14 гадоў

– ­Якая ў вас сям'я?

– Добрая. I для мяне самая звычайная. Потым я хацеў бы такую ж і для сябе, але наконт вялікай колькасці дзяцей не ўпэўнены.

– ­Не складана табе ў кампанii адных дзяўчынак?

– У мяне ёсць стрыечныя браты – у нас наогул вялiкая радня. З дзяўчынкамі не складана, таму што я ў сваiм пакоi, а яны – у сваiм. Гуляем разам, толькі калі ўся сям’я часам збіраецца ўвечары, з імі нецікава з-за малога ўзросту. А так магу з сястрой у шахматы пагуляць, калi больш няма з кiм. Дарэчы, я яе навучыў, а мяне – тата.

– Адчуваеш любоў да сястрычак?

– Да маленькай – вельмі. Кожны дзень з ёй займаюся: і пакарміць, і пераапрануць магу. Я для яе “ўключацель мульцікаў”, але гэта толькі з дазволу мамы.

– З кім дома ў цябе самыя блізкія адносіны?

– Напэўна, з мамай. А каб пра розныя падзеі распавядаць, у мяне сяброў хапае. З татам мы разам можам мяч папінаць, футбол нас аб’ядноўвае, на рынак з’ездзіць, у шахматы пагуляць, фільмы паглядзець. А з мамай… павучыцца хіба.

– Тваіх бацькоў можна назваць строгімі?

– Тату – так. Ён можа і голас падвысіць, але амаль не карае. Яму важна, каб заўсёды было прыбрана ў пакоі. Спрэчкі здараюцца, але несур'ёзныя. Мама добрая. Ім бы магло не спадабацца, можа, калі б я казаў кепскія словы, хуліганіў ці маленькага некага пабіў.

– А калі не маленькага?

– Такое часта здаралася раней. Бывала, прыставалі, а я не люблю, калі мяне абзываюць.

Адзін на мяне нават бутэлькай пачаў махаць, я яе выбіў з рук, заваліў яго, пасля гэтага мяне пачалі паважаць. Калі крыўдзяць маленькіх дзяцей, я ім кажу спыніць гэта – і сапраўды перастаюць.

– Які ў цябе першы ўспамін з дзяцінства?

– Як мы з бабуляй, мамінай мамай, і яе сябрамі ездзiлi на Чорнае мора.

Яна настаўніца, некалькі разоў на тыдзень да яе прыязджаю ў госці, яна са мной яшчэ і рускай мовай займаецца. Памятаю, прымусіла мяне ісці ў мора без кола, а я крычаў на ўвесь пляж: “Бабуля топiць!” Мне тады гадоў сем было.

Яшчэ разам з бацькамі і з бабуляй ездзілі, а потым у лагер у Адэсу і Сочы. Напэўна, з бацькамі ўсё ж адпачываць цікавей, чым у лагеры. У гэтым годзе хацеў бы паехаць з імі.

– А пра бацькоў якія першыя ўспаміны?

– Як тата вучыў мяне на ровары катацца. Гэта і зараз мой любімы сродак транспарта, я на ім паўсюль езджу. А знаёмства не памятаю, толькі як ужо дамоў з мамай на электрычцы ехалі і малявалі нешта.

– Памятаеш, як было ў дзіцячым доме?

– Нармальна. Толькі старэйшыя крыўдзілі. Нейкія мульцікі ўсё глядзелі, з дзяўчынкай моцна сябраваў, зуб у мяне там выпаў.

Калі бацькі пачалі прыязджаць, было прыемна – іх увага, а не падарункі. Але тады я, напэўна, гэтага не разумеў. А падарункаў было шмат, адзін нават там застаўся.

– Думаеш пра тое, каб знайсці сваіх родных?

– Нейкі час мы мелі зносіны з той бабуляй, ездзілі да яе, але дзе яна зараз, я не ведаю. Жадання знайсці не ўзнікае. Тут мне зараз лепей, весялей.

– Як ты лічыш, цябе складана выхоўваць?

– Напэўна, так, бо мне лянота вучыцца. Вось матэматыку вельмі люблю, а з усімі астатнімі прадметамі ўзнікаюць праблемы. Што не падабаецца, тое і складана.

– Цябе прываблівае прафесія бацькоў? (Павел і Ганна – акцёры. – Рэд.)

– Я часта выступаю, тата бярэ нас на розныя пастаноўкі. Вось нядаўна іграў ролю брата Францішка Скарыны ў спектаклі, прысвечаным 500-годдзю беларускага кнігадрукарства.

– Як ты ставішся да такой увагі да вашай сям’і з боку журналістаў?

– Ды ніяк. Часцей за ўсё мяне ў момант інтэрв’ю няма дома. Самі артыкулы не чытаю, я і так усё ведаю.

Лепшым сябрам я ўсё сам расказаў, а з астатнімі я не дзялюся, не люблю, яны і так усё з інтэрнэту даведаюцца.

Адзін хлопец мяне моцна даставаў, але як убачыў у газеце, адразу перастаў, толькі пры кожнай сустрэчы паўтарае гэта “ў газеце!”. Пра сваіх знаёмых я нічога такога не ведаю, можа, яны і адтуль даведаліся, але не расказваюць пра гэта.

– Ты адчуваеш, што гэта твая сям’я?

– Вядома. Думак пра тое, як я пасталею і куды-небудзь з'еду, пакуль не ўзнікае. Усё добра.

ГАННА
мама

– З чаго б вы самі пачалі расказваць гісторыю ўсынаўлення?

– З любовi да дзяцей. З таго, што я заўсёды марыла пра дзетак – і каб iх было шмат. І абавязкова каб сярод нашых дзяцей апынуліся тыя дзеці, за якіх у мяне заўсёды балела сэрца.

Можа, гэта ўражанне з дзяцінства. Калі яшчэ быў Савецкі Саюз, пасля землятрусу ў Ерэване дзетак-сірот размяркоўвалі па ўсёй велізарнай краіне. Мама мая стала на чаргу, але да нас у Мурманск, адкуль я родам, яна так і не дайшла.

Напэўна, з тых часоў у мяне было чаканне, што вось-вось кагосьці возьмем, але яно так і не спраўдзілася. Такім чынам гэта чаканне перарасло ў тое, што я сама захацела ўзяць дзіцё. Думаю, Бог чуе такія мары.

– А калі вы пачалі прадпрымаць канкрэтныя дзеянні?

– Наконт усынаўлення мы дамовіліся з Паўлам яшчэ да вяселля, але доўга не вярталіся да гэтай тэмы, я нават пачала хвалявацца: давай возьмем, чаго цягнуць? А ў Пашы была іншая думка, ён лічыў, што для гэтага трэба мець пэўны вопыт.

Калі я была цяжарная Адэлькай, з’явілася нейкае інтуітыўнае адчуванне, што менавіта наш дзіцёнак нас ужо чакае. Я не магла знайсці сабе месца, сказала Пашу і памятаю, што ён таксама адчуў – гэта добры час.

Мы пачалі збіраць даведкі, усё гэта зацягнулася на два гады. Насамрэч працэс не складаны, але Паша шмат працуе, а я была цяжарная, а потым з маленькім дзіцём.

Большую частку самой падрыхтоўкі складаюць размовы з псіхолагам, тэсты. Псіхолаг нам нічога не раіў, ён больш нас слухаў. Мне вельмі запомнілася, што ён засяродзіўся на адным пытанні: “Што вы будзеце рабіць, калі ваш дзіцёнак будзе псіхаваць у краме?” А мы ж яшчэ ніводнага не мелі – я толькі была цяжарная.

Яму так не спадабалася, што я сказала, што ён некалькі разоў паўтарыў: “Не, падумайце лепей”. Мы ўвесь час нешта пісалі, а нам ніякай зваротнай сувязі не было. Можа, ён бачыў, што мы адэкватныя. Асаблівую ўвагу ён акцэнтаваў на тых складанасцях, якія могуць узнікнуць падчас адаптацыі.

– Памятаеце момант знаёмства з дзецьмі?

– Спачатку нас павялі да Піліпа, у нас нават фотка дзесьці ёсць. Яго вывелі ў калідор, і я гляджу на яго і думаю: не, гэта зусім не мой дзіцёнак, хоць я нічога сабе і не прыдумляла. З Пашам мы дамовіліся, што не будзем выбіраць: нам прапануюць некага – і добра.

А калі я ўбачыла Івонку, сказала: гэта яна! Івона спала ў металічным ложку, там шэсць дзетак было ў палаце адказнічкоў. Мяне так уразіла, што яна ляжала на голай цыраце, на якую мы звычайна засцілаем пялёнкі. Яна была такая падобная да Адэлі, калі спала.

А калі прачнулася, аказалася, што гэта зусім не так. Яе разбудзілі, некуды адвялі, а потым прывялі ў “святочнай” сукенцы часоў БССР, сандаліках, ледзь не банцік прыкалолі. Лепш бы яе не “ўпрыгожвалі”! Я ледзь не расплакалася – які цырк...

Івона 9 гадоў жыве разам з татам і мамай.

Працэдура цягнулася месяц. І я проста не магла чакаць, амаль кожны дзень туды ездзіла. Паша не ездзіў, таму што ён мужчына – Івонка яго баялася. Ён толькі аднойчы праз шкло паглядзеў на яе. Я прывозіла ежу, дзеці там проста накідваюцца на яе. Няма ні цацак, іх амаль не выводзяць на двор.

Канечне, мне хацелася забраць яе хутчэй адтуль, яна яшчэ хварэла на бранхіт, таму яе не хацелі аддаваць, а я ведала, што за некалькі дзён яе вылечу.

Піліпа прывезлі першым: памятаю, мы ехалі з ім на электрычцы, у нешта гулялі. Нічога такога незвычайнага не было. Адэля іх адразу прыняла, не было ніякай рэўнасці. Піліп вельмі любіць маленькіх дзяцей. Ён з Адэляй вазіўся, потым з Алівай, а зараз з Паўлінай.

– Супалі чаканні і рэальнасць наконт перыяду адаптацыі?

– Мне здаецца, у нас быў такі сярэдні варыянт. Не такі жудасны, калі дзеці робяць абы-што, але і не такі лёгкі.

У Івонкі адразу былі фізічныя праявы траўмы: яна білася галавой аб падлогу, баялася мужчын, вады. Трэба было проста пачакаць і з любоўю паказаць ёй гэты свет. Яна была яшчэ маленькая, год і восем, калі аказалася ў нашай сям’і. Я у той час яшчэ карміла Адэлю грудзьмі і на год далучыла да гэтага Івону.

Піліп быў больш дарослы. У яго напачатку было ўсё добра, а потым стрэльнула, што ён не хоча, каб мы былі яго бацькамі, што ён хоча назад. Мы былі зусім не гатовыя да гэтага.

– Як вы перажылі гэты перыяд?

– Было цяжка. Калі ён так сказаў, я ўсю ноч праравела. Усё пытался: “Чаму, Паша, чаму?” У нас былі вельмі добрыя адносіны, не было чагосьці такога, рэальна ацэньваючы сітуацыю, з-за чаго дзіцёнак мог бы закрыцца. Наадварот, здаецца, павінен быў супакойвацца і прымаць новую рэальнасць.

Мы павезлі яго да бабулі, з якой яшчэ трымалі стасункі, а трэба было проста сказаць: не, Піліп, мы цябе любім і нікому не аддамо! Менавіта гэта ён падсвядома шукаў, як нам потым растлумачылі. І родны дзіцёнак можа тое ж самае сказаць. Адэля мне казала: я не хачу такую маму, я хачу іншую. На што атрымала адказ: угаманіся. І ўсё. Неяк на сваіх дзяцей сэрца адразу рэагуе правільна. А тут мы занадта круцілі сітуацыю мазгамі.

Мабыць, год доўжыўся перыяд маральнага аднаўлення, быццам бы нейкая сцяна вырасла, былі звычкі, якія мяне раздражнялі. Я веруючы чалавек, шмат тады малілася, казала, што не магу жыць побач з чалавекам, якога я не люблю. Проста добра ставіцца для мяне было недастаткова. Вельмі прасіла што-небудзь зрабіць са мною, мяне перамяніць, не яго.

Зараз думаю: а як магла б быць без яго? Ён такі разважлівы, глыбокі; ніколі – а я часам і моцна сварылася – не крыўдзіўся на мяне. Я рада, што ў маіх дзяўчат ёсць такі прыклад.

– А калі прыйшло адчуванне, што гэта “мой дзіцёнак”?

– Мінуў яшчэ год – пачало здавацца, што не, тады яшчэ было не да канца маё, а вось цяпер на сто адсоткаў. З кожным годам мне здаецца, што гэта сувязь усё мацней і мацней. Розніца ў тым, што ў сваіх дзецях мы ўсё любім і ўсё прымаем безумоўна, а тут гэта не адбываецца аўтаматычна, і шмат хто з гэтым не спраўляецца.

– Ці былі з дзецьмі размовы наконт усынаўлення?

– Глабальных – не. Івуська, напрыклад, пыталася: а дзе мае дзіцячыя фоткі, калі я толькі нарадзілася? Мы растлумачылі, што іх няма, таму што мы цябе ўзялі з бальніцы. Адэля гэта пачула і захацела таксама быць з той палаты.

– Цi ёсць у вас нейкiя асаблiвыя страхi, звязаныя з Івонай і Піліпам?

– Я, нарэшце, наогул расслабілася. Раней я не адчувала іх яшчэ сэрцам і ўсе свае дзеянні аналізавала, таму ўвесь час была ў напружанні. Цяпер прыйшло разуменне, што гэта не чужы чалавек, дзеянні ў адносінах да якога абавязкова трэба ўзважыць.

– Як вы лічыце, каму ў гэтай сітуацыі дастаецца больш складаная роля: мужчыне ці жанчыне?

– Мужчына задае накірунак сацыяльнага кшталту, які дае ўпэўненасць нам як сям’і, і дзеці гэта пераймаюць падсвядома. Роля жанчыны ў тым, каб згладзіць вострыя вуглы, стварыць такую атмасферу, дзе дзеці будуць эмацыйна спакойныя.

Пашы часта няма дома, ён імкнецца стварыць нам пэўныя ўмовы жыцця, я – па-іншаму, але таксама шмат працую. Так што па значнасці гэтыя ролі аднолькавыя.

– Якія парады вы б далі тым, хто задумваецца пра ўсынаўленне дзіцяці?

– Добра падрыхтавацца да ўсяго. Шчыра адказаць на пытанне, дзеля чаго табе гэта трэба. Калі ёсць нейкая асабістая зацікаўленасць ці імкненне замясціць нешта іншае, то лепш гэтага не рабіць. Калі вы дакладна гатовыя ахвяраваць сабой, тады можна. Думак накшталт “я паспрабую, а там паглядзім” быць не павінна – трэба спальваць масты.

Абавязкова трэба быць на сувязі з псіхолагам. У нас яго не было, а ў складаных сітуацыях ён можа дапамагчы. За сваіх дзяцей мы змагаемся да канца, а тут ёсць спакуса спіхнуць усё на чужыя гены. Гэта выдумка. Уся ўлада ўжо ў вашых руках. Вы можаце цалкам перамяніць гэтага дзіцёнка і сябе.