От 5 000 до 1 000 000 руб.: минчанки рассказывают, сколько карманных денег дают своим детям

АННА
мама семилетней Варвары

– Варя любит сходить в буфет в школе. Но каждый день деньги не даю, конечно, – так, раз-два в неделю. К примеру, оставляем ей сдачу от денег на школьное питание – это 10 тысяч, максимум 15, – и то очень редко. Но деньги она тратит исключительно в буфете, то есть не оставляет под видом буфета, чтобы потом в магазине что-то купить. У нас вообще такая политика: если что-то хочешь – скажи мне, я куплю.

С Варей нет проблемы «мамакупи», и никогда не было истерик в магазине, потому что я что-то не купила. Но опять же сейчас Варя уже во втором классе. В первом мы вообще не давали денег на карманные расходы, там продленка была – всего точно хватало. Политика была такая: если все съела, значит сытая. И какие-то дополнительные перекусы не нужны, то есть и деньги на них не стоит давать. Если не съела – ее проблемы, мы с папой заплатили, а тебе все равно, ты не обедаешь. Значит, жди ужина дома (смеется).

НАДЗЕЯ
мама дваіх дзяцей

– Мне бацькі не давалі кішэнных грошаў, толькі роўна на ежу, гэтыя грошы мы здавалі настаўніцы. Не ведаю, ці гэта было абдуманым рашэннем або проста немагчымасцю выдзеліць хоць нешта. Але...На святы мне дарылі патрэбныя рэчы, у лепшым выпадку салодкае ў дадатак. Так, дарылі часам і цацкі. Але не пра гэта. Маім заробкам былі грошы са збору парэчак летам або адсотак ад продажу гародніны на мясцовым кірмашыку. Грошы дарылі бабулі, здавалася, гэта былі агромныя сумы, якія бацькі вучылі траціць з розумам. Грошы нават на булачку я прасіла ў бацькоў з вялікім сорамам і атрымлівала з натацыямі пра тое, што грошаў мала.

Спачатку я прылаўчылася браць з рэшты ў краме і набываць сабе хоць адно марозіва, прычым неабходна было з’есці яго па дарозе дадому. Пасля я навучылася браць трошкі грошаў там, дзе кепска ляжыць. У класе пятым-шостым, не памятаю дакладна, сяброўка расказала, што крадзе грошы з кішэняў у гардэробе, і прапанавала далучыцца. Так я цягала патроху ўсё, што кепска ляжыць і даступна, часамі і ў гаманец да бацькоў залазіла. Дакладна памятаю набытыя на крадзеныя грошы кветкі ў падарунак маме.

Аднойчы нас злавілі, і я вельмі баялася, што даведаюцца бацькі (мой тата быў начальнікам аддзела па справах непаўнагадовых.) Але Госпад вырашыў памяняць маё сэрца іншым шляхам. Ужо тады я вырашыла, што больш не буду красці, хоць звычка засталася і з ёй я доўга змагалася нават пасля, ва ўніверсітэцкія гады. Хацелася ўлезці ў крэм суседкі, адрэзаць кавалачак каўбаскі, падняць згубленыя кімсьці грошы. Калі я прыйшла да Хрыста, у граху крадзяжу каялася асобна, бо вельмі ён мяне цягнуў. Думаю, у гэтым і быў Божы план тады, калі бацькі не даведаліся пра маю віну.

Працаваць пайшла яшчэ на другім курсе і адчувала вялікую палёгку, што я ўжо не павінна прасіць грошы, іх бацькі ўгаворвалі ўзяць. Або рабілі мне сапраўдныя падарункі.

Друкаваць на офіснай паперы, несці ў дом працоўны стэплер, траціць працоўны час на свае забавы – таксама крадзеж. Вучыць дзяцей эканоміць і працаваць сумленна варта, даваць кішэнныя грошы – трэба. Але галоўнае – навучыць дзіця прасіць і тлумачыць свае патрэбы, каб дзеці не адчувалі сорам, каб не вучыліся падманваць і красці. Зараз майму старэйшаму сыну тры гады, ён ужо выдатна ведае, што такое грошы, адкуль яны бяруцца, чаму так важна працаваць. Ужо зараз вучу яго накопліваць грошы на нейкую вялікую цацку, адмаўляцца ад штодзённых дробных набыткаў, не прывязваць сэрца да рэчаў. І імкнуся, каб падарункі былі не вынікам істэрыкі ў краме або неабходнасцю, а праявай любові. Таму на святы спрабую зрабіць свята, з’ездзіць куды-небудзь, а не адкупіцца цацкай. Шмат прачытала артыкулаў на тэму дзяцей і грошаў і імкнуся выконваць парады дасведчаных у дзіцячай псіхалогіі аўтараў, каб памылкі не паўтараліся.

КАТЕРИНА
мама пятилетней Златы

– Злате 5 лет, и у нее, конечно, не такие большие траты и, соответственно, накопления. Хотя в свою копилочку она любит собирать. Потом спрашивает у нас, сколько есть денег и что она может купить. Часто как девочке ей чего-то действительно захочется – и она покупает. Куклы, тематические киндеры – например, с феями – вот на что она может потратить скопленные деньги.

Но понятие денег есть: мы договариваемся, что купим, если не дорого. Никогда у меня в магазине не было истерик. Она даже у продавцов сама спрашивает: а это не дорого? Мы иногда «подбрасываем» ей что-то – купюры 5-10-20 тысяч. И обязательно объясняем, что она на каждую может купить, – такая идентификация достоинства купюр. Нет такого, чтобы она копила деньги на какую-то игрушку – подарки мы и так дарим, а еще есть бабушка и дедушка, они ее балуют.

ТАТЬЯНА
мама Кастуся (14 лет), Альгерда (12 лет), Рагнеды (11 лет) и Даныло (3 года)

– Я выдаю своим старшим детям карманные деньги. Это правило начинает действовать с того момента, как ребенок становится школьником.

В начальных классах это небольшая сумма, рассчитанная на то, что ребенок будет покупать на нее сладости. Важно, чтобы эта сумма была небольшой, чтобы нужно было где-то отказаться от сладкого, где-то сэкономить. Если сумма будет очень большой, это будет учить расточительству. С возрастом сумма увеличивается. Сегодня мои дети получают около 150 000 руб. в неделю – приличная сумма. Когда они начинали распоряжаться своими деньгами, им было непросто сориентироваться и рассчитать возможности, первое время они все спускали за один день и просили «добавки». Со временем они учились – поняли, как это работает. Мальчики, когда им было 7 и 6 лет, сбросились на дорогой LEGO – я ими очень гордилась.

Обеды, другие организационные траты в эту сумму не входят. Карманные – это их личные деньги. Дети получают наличные безвозмездно и не отчитываются за них. Просто потому, что у них есть своя личная жизнь, потребности и пока нет возможности заработать. С другой стороны, мы не покупаем им дорогих телефонов. Если ребенку нужен новый телефон, мы даем 2 миллиона на обычную «звонилку». Если ему нужно что-то круче, он докладывает из своих. Старший сын сам купил себе планшет. Еще они тратят деньги на подарки нам и друзьям, берут их с собой в путешествие, чтобы там купить то, что захотят. Еще это удобно родителям, потому что всегда есть у кого одолжить (смеется).

Мы не говорим о ценности денег, не преувеличиваем их важность. В нашей системе ценностей главное, чтобы выбранная профессия, жизненная стезя приносила удовлетворение, наделяла смыслом жизнь, а потом уже приносила деньги. С другой стороны, мы подчеркиваем, что нужно уважать чужой труд.

В нашей семье нет системы денежных поощрений, тем более за оценки в школе. К такому подходу я отношусь с непониманием. То есть не стараться – это норма? Если постарался, то дали денежку. Но стараться должны не из-за денежки. А если старался получить хорошую оценку и не получилось? Зато я могу лишить части карманных, если кто-то кого-то обидел. Или ребенок не выполнил свои обязанности – уборка в комнате в субботу, ты напоминаешь ему в воскресенье, но, если в понедельник та же картина – все, нет части карманных. Или если 11-летний мальчик в здравом уме поиграл в зале в футбол и попал в люстру – плафон мы заменим за его счет.

Иногда мы платим детям деньги за работу. Например, предлагаем выкрасить забор на даче за деньги. В общем, эта работа непростая, но по силам. Это не значит, что они не помогают нам просто так, без денег. Они всегда помогают нам, когда мы просим или когда они сами захотят.

Вообще, мне кажется, самая большая ошибка – установить в этом жесткие правила и рамки. Всегда разные обстоятельства, разные последствия – не всегда нужно потребовать деньги за разбитую вещь, а если ребенок собирает себе на планшет, можно доложить ему 50-100 баксов до покупки просто так, потому что вы видите, что он от многого отказался и старается. Главное, чтобы дети понимали логику, по которой им дают карманные или лишают их, и соглашались с ней.

В моей юности мне не давали карманных, мне давали деньги на какую-то еду, которую я не покупала и тратила их на бухло. А моей однокласснице тоже не давали денег, папа был категорически против наличных в руках подростков, поэтому спрашивал, что ей купить. Она просила его покупать шоколадки, продавала их подругам и покупала сигареты. Я к тому, что требовать контроля над деньгами подростков – глупое занятие. С подростками нужно общаться, знать об их мечтах, задачах, тогда не нужно будет задавать вопрос: на что ты тратишь карманные деньги?

Благодаря карманным деньгам мои дети маленькими никогда не плакали в магазине «купи мне мороженое», а взрослые не считают, что я должна им айфон.

МАРИЯ
мама Михаила, Савелия и Севастьяна

– Тема карманных денег для нас актуальна, потому что старшему уже 12 лет и мы часто раздумываем, сколько же ему давать денег. Наш сын учится в престижной гимназии, и его одноклассники в большинстве – дети довольно обеспеченных родителей. И сын нам иногда говорит, что его друзьям дают больше. Спрашиваю: зачем тебе больше? Если действительно нужно – дам. Мы выделяем сыну на личные расходы около 100 тысяч в неделю, он покупает за них в школе водичку, булочки, шоколад. Для нас важно, чтобы деньги не тратились на чипсы, сухарики и прочие вредности.

Мы стремимся воспитать в ребенке серьезное отношение к деньгам, объясняем, что они зарабатываются трудом и тратить их нужно разумно. У нас очень разумный мальчик, и поэтому с ним проблем по этому поводу не возникает. Стараемся, кстати, поощрять какими-то покупками или дорогостоящими поездками за хорошую учебу, обязательно объясняя, что он заслужил, старался. Стимулируем его, чтобы он и сам стремился зарабатывать чем может. Летом за помощь с младшими братьями он получал зарплату. Меньше помогал – меньше получил; соответственно, больше старался – больше денег заработал.

Мы считаем, что средства в жизни детей, особенно подростков, должны быть. Но дозированно и подконтрольно. Нужно воспитывать в них уважение к нашему труду. Причем ребенок должен трудиться сам: учеба, помощь родителям – это тоже труд. К слову, старший сын никогда у нас не просил: купи, дай. Инициаторами чаще выступаем мы. А еще он у нас очень рассеянный, поэтому много денег ему и нельзя давать – обязательно потеряет (смеется).

КРЫСЦІНА
мама 11-гадовага хлопца

– Маё дзяцінства прайшло ў закрытых гарнізонах у часы татальнага дэфіцыту: з грашыма ці без іх купляць не было чаго. У школе не было сталовай – толькі буфет са стандартным меню: гарбата, булачка з карыцай ці макам, пірожнае. Пасярод урокаў мы перакусвалі булачкай з гарбатай, грошы на гэта здавалі бацькі.

Тым не менш у першым класе ў мяне з'явіўся свой кашалёк і грошы ў ім. Грошы невялікія, ніхто мне сістэмна нічога не даваў. Ужо з першага класа мы мелі магчымасць зарабляць: збіраць улетку лекавыя зёлкі, сушыць і здаваць у аптэку. Таксама не лічылася ганьбай данесці да крамы і здаць знойдзеную бутэльку. З чацвёртага класа ўвосень ездзілі на бульбу і на камяні, за гэта таксама атрымлівалі грошы – мае спрытныя аднакласнікі маглі нават зарабіць на спартовы касцюм з кедамі. Яшчэ ў школе часта праводзіліся конкурсы і алімпіяды з галоўным прызам 50 мільёнаў мікрарублёў (50 капеек) – гэта была мая практычна “сталая праца". Дарэчы, прэміі прызначалі настаўнікі-прадметнікі са сваіх прыватных грошай. Яшчэ раз на год у школе ладзіўся кірмаш, на якім можна было прадаць свае падзелкі – пакупнікамі былі бацькі. Я шыла прыхваткі, фартухі, распісвала днушкі – усё гэта спраўна прадавалася.

Такім чынам, грошы былі, цяжэй было іх патраціць у пустых крамах. Як правіла, я набывала кнігі, выпісвала шмат часопісаў і кружэлкі праз пошту, раз на тыдзень хадзіла ў кіно – яго і паказвалі толькі раз на тыдзень (смяецца).

Часам мы ездзілі на экскурсіі альбо я ездзіла на алімпіяды ў іншыя гарады – тады бацькі давалі нейкія сумы з сабой. Крыху сыходзіла, каб набыць паесці і нейкі маленькі сувенірчык, а таксама пачастунак сястры і брату. Заўсёды хацелася прывезці нечага карыснага і незвычайнага: так аднойчы з Рыгі я прывезла каляровую капусту – у гарнізонных крамах такой не было.

Колькі сябе памятаю, столькі я ведала, дзе ляжаць усе бацькоўскія грошы. Нічога ад дзяцей не хавалі, падрабязна распавядалі пра тое, колькі зарабляюць, на што выдаткоўваюць, што колькі каштуе, на што збіраем. Бацькі ва ўсім сабе адмаўлялі дзеля дзяцей. Таму галоўным жаданнем было даць ім палёгку, не траціць шмат, прынесці і ціхенька пакласці заробленае ў агульную кучку.

Маё стаўленне да грошай з узростам памянялася толькі ў адным: я навучылася спакойна пра іх размаўляць, у тым ліку абмяркоўваць свой заробак, гандлявацца, ацэньваць рэальны кошт, даваць грошы, збіраць грошы, даваць справаздачы за выдаткі. Усё, што я маю, я зарабіла сваёй працай, у падарункі лёсу не веру. Лічу, што, каб атрымліваць больш, трэба больш аддаваць. Таму дабрачыннасць і валанцёрства – не грамадскае піярства, а спакойная штодзённасць нашай сям'і.

У майго сына-гімназіста ёсць картка. Там ёсць пэўная незніжальная сума, я магу ў любы момант з любога месца пракантраляваць баланс і за 15 секунд перавесці яму яшчэ, калі ўзнікне патрэба. Грошы на харчаванне выдаем раз на тыдзень, і ён іх здае класнай. Астатнія грошы – на перакусы і дробныя набыткі – даем па меры неабходнасці, ён сам паведамляе. Таксама даем грошы на аплату гурткоў – іх шмат, многія даволі дарагія, і сын ведае, што мы не ездзім на дарагія курорты і не робім сур'ёзны рамонт у хаце дзеля таго, каб інвеставаць у яго адукацыю.

Ніякіх неразумных трат ён не робіць, усё даволі планава. Калі хоча набыць нейкі дыск ці кнігу альбо пачаставаць сяброў піцай, а грошай бракуе – кажа, і мы даем. У той жа час і мы да яго перыядычна звяртаемся з просьбай даць грошай, калі не хапае нам. У ягоную скарбонку грошы трапляюць часам і ад дзядоў-бабуль. Так што ў нас такая агульная каса з агульнай адказнасцю.

У другім-трэцім класах у яго яшчэ не зусім атрымлівалася планаваць. Мог сказаць, што грошы ёсць, а потым не паабедаць, бо іх недастаткова. Ці мог за дзень на пачастункі сябрам патраціць тое, што давалі на тыдзень. І так тыдзень запар. Не мог суаднесці існуючыя кошты са сваёй плацёжаздольнасцю. Але разуменне прыйшло само сабой, з практыкі.

Пасля 4-га класа ён самастойна з’ездзіў у замежны летнік. Атрымаў пэўную суму, патрэніраваўся ў валютна-абменных аперацыях – і паспяхова даў сабе рады, раўнамерна размеркаваў бюджэт на ўвесь тэрмін, набываў перакус, прыдбаў некалькі карысных рэчаў і сувенірчык. На жаль, пакуль у сына няма досведу заробкаў, хаця жаданне ўжо ёсць, і сёлета яно абавязкова рэалізуецца.

Я не лічу, што дзяцей трэба кантраляваць у кожнай траце. Трэба вучыць таму, што ўсё мае свой кошт, а бяздонных бюджэтаў не бывае. У нейкі момант падлетку стане балюча ад усведамлення, што ён – не сын міліянера, што пры ўсёй бацькоўскай любові мама і тата не ў стане аплаціць усе прымхі і фантазіі і, як гэта ні крыўдна, некаторыя разумныя праекты таксама не могуць прафінансаваць. Але знаходжанне ў такой зоне дыскамфорту правільна выхаванае дзіцё падштурхне да расстаноўкі прыярытэтаў, да планавання ўласнай будучыні і бліжэйшых крокаў, да адказнасці. Таксама ў такі момант, калі дзіцё хоча заваяваць свет, варта навучыць аддаваць, дапамагаць тым, каму яшчэ менш пашанцавала.

На маю думку, школьнік сярэдніх класаў ужо павінен няблага арыентавацца ў панятках “дорага-танна”, “даступна-недаступна”, “мэтазгодна-немэтазгодна”, “цікава зараз” – “карысна ў перспектыве”, “прыбытак-выдаткі”, “ашчаджэнні-пазыка”. Школьнікі павінны навучыцца зберагаць, накопліваць грошы дзеля пастаўленай мэты, ранжыраваць мэты, адрозніваць мары ад планаў. У беларускіх рэаліях дзеці даволі рана павінны даведацца, што такое інфляцыя, дэвальвацыя, валацільнасць, курсавыя розніцы... Тэорыяй тут не абысціся – толькі практыка. Каб не вырасціць дармаеда і пражэкцёра, трэба на малых фінансах даць дзіцяці зразумець сутнасць банкруцтва і радасць ад правільна выбранай і рэалізаванай фінансавай стратэгіі.